Vitamin D en Alzheimer

Hoe ontstaat Alzheimer?

Nervencellen in de hersenen communiceren via boodschappers, en de som van deze communicatie vormt de basis van de hersenfuncties - van ademhaling en knipperen tot herinneringen en dromen. Voor een soepel verloop zijn daarom gezonde en goed functionerende zenuwcellen vereist.

In de hersenen van Alzheimer-patiënten worden zenuwcellen, ook wel neuronen genoemd, beschadigd en sterven ze af. De oorzaak hiervan zijn ophopingen van abnormaal gevouwen eiwitten (proteïnen), die zich tot onoplosbare plaques tussen de cellen samenballen en de normale communicatie verstoren. Andere eiwitten (Tau-eiwitten) vormen fibrillen, stevig gedraaide vezelstrengen, in het binnenste van de zenuwcellen. Deze belemmeren de belangrijke voedingsstoffenvoorziening van de zenuwcellen.

Neuronen kunnen deze aanvallen van buitenaf en van binnenuit niet voldoende beschermingsfuncties bieden, degenereren en sterven af. Een tijdlang kunnen andere neuronen de functies van afgestorven zenuwcellen overnemen en zo het verlies compenseren. De typische symptomen van Alzheimer doen zich voor wanneer een kritische hoeveelheid zenuwcellen verloren is gegaan.

Kan Alzheimer genezen worden?

Voor Alzheimer is er op dit moment geen genezing. Er zijn enkele medicijnen die de fluctuaties in neurotransmitters in de hersenen, veroorzaakt door het afsterven van neuronen, enige tijd kunnen compenseren. Hierdoor verbeteren de symptomen en blijven de cognitieve vaardigheden een tijdlang stabiel. De medicijnen verliezen echter na ongeveer één tot uiterlijk twee jaar hun effectiviteit.

Kan je Alzheimer voorkomen?

Wetenschappers puzzelen nog steeds over waarom sommige mensen de ziekte van Alzheimer krijgen en anderen niet. Er zijn aanwijzingen dat mensen met betere cognitieve vaardigheden minder vaak aan Alzheimer lijden.

Tot de cognitieve vaardigheden behoren geheugenprestaties, leervermogen en waarneming. Omgeving en voeding kunnen andere factoren zijn die het risico op het ontwikkelen van Alzheimer beïnvloeden. Een zeer belangrijke rol wordt ook toegeschreven aan bepaalde vitamines.[1] Vitamine D zou hier een beslissende factor kunnen zijn in het voorkomen van Alzheimer.

Vitamin D - Functies in de hersenen

De voorloper van vitamine D, 25-hydroxyvitamine D, wordt in veel verschillende regio's en cellen van de hersenen geproduceerd. De lokale productie toont daarmee al de belangrijke functies van vitamine D in dit orgaan aan. De voor Alzheimer waarschijnlijk doorslaggevende factor is de neuroprotectieve werking van vitamine D, waardoor vitamine D de zenuwcellen zou kunnen beschermen tegen afsterven.

Hoe precies vitamine D dit beïnvloedt, is slechts gedeeltelijk duidelijk. Bekend is echter dat vitamine D betrokken is bij de regulatie van vele genen die verantwoordelijk zijn voor de communicatie tussen zenuwcellen. Verder is vitamine D betrokken bij de productie van verschillende neuroprotectieve stoffen, zoals de neuronale groeifactoren NGF en Neurotrofine 3, evenals het enzym acetylcholinesterase. Laatstgenoemde lijkt een bijzonder belangrijke rol te spelen bij de ontwikkeling van Alzheimer.

Acetylcholine is een neuronale boodschapperstof die door het afsterven van neuronen bij Alzheimer-patiënten niet meer in voldoende hoeveelheden beschikbaar is. Dit verstoort de communicatie tussen de zenuwcellen, wat op zijn beurt leidt tot de gebruikelijke symptomen zoals geheugenverlies en een beperkt geheugen. [1] [2]

Bestaat er een verband tussen vitamine D en Alzheimer?

Verschillende langdurige studies hebben inmiddels een duidelijke relatie aangetoond tussen vitamine D en Alzheimer. Een meta-analyse van 37 wetenschappelijke studies bevestigt dat een laag niveau van vitamine D in het bloed gepaard gaat met lagere cognitieve vaardigheden en een groter risico om aan Alzheimer te lijden.[3]

Dit werd onlangs opnieuw aangetoond door een grootschalige studie die 1.658 oudere mensen gedurende een periode van 6 jaar observeerde. In deze studie werd het vitamine D-niveau in het bloed bepaald bij de deelnemers die aan het begin van de studie geen tekenen van dementie of beperkte cognitieve vaardigheden vertoonden.

Over een periode van ongeveer 6 jaar is het optreden van dementie gedocumenteerd. Binnen deze 6 jaar kregen 171 deelnemers aan de studie dementie, bij 102 van hen werd de diagnose Alzheimer gesteld. Wanneer deze resultaten nu worden vergeleken met de aanvankelijk bepaalde vitamine D concentratie, blijkt dat de kans om dementie te krijgen bij mensen met een lage vitamine D concentratie in het bloed (25 tot 50 nmol per liter 25-hydroxyvitamine D) 53 procent hoger was. Bij mensen met een uitgesproken vitamine D tekort (minder dan 25 nmol per liter 25-hydroxyvitamine D) steeg de kans zelfs met 125 procent. [4]

Deze studie beëindigde een jarenlange wetenschappelijke controverse over de vraag of een vitamine D-tekort de oorzaak of het gevolg is van afnemende geheugenprestaties. Doordat alle deelnemers bij aanvang van de studie zich op hetzelfde cognitieve niveau bevonden, wordt hier duidelijk aangetoond dat een vitamine D-tekort een dementieziekte bevordert of het voortschrijden ervan.

Vitamin D als effectieve wapen tegen Alzheimer

Tijdens een tekort aan vitamine D gaat een verhoogd risico op Alzheimer gepaard, maar een adequate dekking van de vitamine D-behoefte kan beschermen tegen Alzheimer.

De strategie waarmee vitamine D Alzheimer zou kunnen afschrikken, lijkt op een moleculair beschermingspeloton. Meerdere functies werken hier samen om de werking van vitamine D in de zenuwcellen te versterken. Hier enkele voorbeelden daarvan:

• Vitamin D ondersteunt de productie en functie van neuronale groeifactoren om aangetaste zenuwcellen te stabiliseren.
• Vitamine D reguleert een enzym dat nodig is voor de productie van de boodschapperstof acethylcholine. Een afname van acethylcholine leidt tot geheugenverlies bij Alzheimer.
• Vitamine D onderdrukt de productie van het Amyloïde Voorlopereiwit, dat aanzienlijk verantwoordelijk is voor de vorming van de Aß plaques.[2][5]

Wat tot nu toe ontbrak als definitief bewijs voor het vermogen van vitamine D om Alzheimer te bestrijden, was het directe bewijs van de werking van vitamine D bij al zieke Alzheimerpatiënten.

Dit belangrijke puzzelstuk is nu toegevoegd door een pilotstudie bij 43 patiënten met Alzheimer. Alle patiënten waren recent gediagnosticeerd en hadden voor de start van de studie geen medicijnen tegen Alzheimer of vitamine D ingenomen. Gedurende een periode van 6 maanden kregen de patiënten nu ofwel het Alzheimer medicijn Memantine alleen, of in combinatie met vitamine D toegediend.

De resultaten tonen duidelijk aan dat alleen in de groep met de combinatie van medicijn en vitamine D de cognitieve prestaties konden worden verbeterd, terwijl deze in de pure medicijngroep onveranderd bleven.[6] Deze belangrijke studie toont aan dat vitamine D aanzienlijk bijdraagt aan een verbetering van het geheugen bij Alzheimer-patiënten.